1 - 
بیریاری فەرەنسی میشاڵ ئۆنفرێ لە دواهەمین کتێبیدا " بروسکەیەکی چروک " دا دەڵێت : 
دیگۆل چەپگەرا بوو کەچی چەپەکان قبوڵیان نەکرد ، بۆیە ڕاستڕەوەکان پشتگیرییان کرد و ، مێتیران ڕاستڕەو بوو کەچی ڕاستڕەوان قبوڵیان نەکرد ، بۆیە چەپگەرایان پشتگیرییان کرد .."
جارێکیان سەرەک وەزیرانی پێشوتری فەرەنسا لیۆنێل جۆسپان وتی : " بەڵێ بۆ ئابوریی بازاڕ ، بەڵام نا بۆ کۆمەڵگەی بازاڕ " .  
سەبارەت بە لایەنی یەکەم ، خۆزگە عەرەب بیتوانیبا پێوانەیەک   دابنێن و لەسەر بنەمای ئەو پێوانەیە جیاوازیی لە نێوان چەپگەرایی و ڕاستڕەوییدا بکەن ، نەک هەر بە تەنێ وەک ئاستە چینایەتییەکە ، بەڵکو بەتایبەت وەک ئاستە فیکرییەکەش . 
لەلایەنی دووەمیشەوە ، خۆزگە بیانتوانیبا ئیتر ئەوەندە تێکەل و پێکەڵی لە نێوان " ئابوریی بازاڕ" و " کۆمەڵگەی بازاڕ" دا نەکەن ، بەتایبەتی لە کاتێکدا ئێمە دەستمان کردووە بەوەی ،  لەڕووی بابەتییەوە ، ئەوەمان خستۆتە بەردەمی جیهان کە بەڵگەی ئەوە بێت پێمان بگوترێت "کۆمەڵگەی بازاڕ" . 
 
 
- 2 – 
وتنی حەقیقەت ، هەمیشە و هەر لەسەردەمی  سۆکراتەوە کارێکی ترسناک بووە و باجی مردنیشی بەدواوە بووە . لانی کەم ، باجی مردن لە ڕووی کۆمەڵایەتیەوە . 
 
- 3 –
ئەو کاتەی ڕێگریی لە  نوسەرێک یان ڕٶشنفکرێک دەکەین کە ڕای خۆی سەبارەت بە بیروباوەڕێک یان مەزهەبێک دەرببڕێت ، ئایا ئەوە ، لە ڕووی پراکتیکەوە ، مانای ئەوە ناگەیێنێت کە ئێمە ڕێگەی بیرکردنەوەی لێ قەدەغە دەکەین ؟
 
-٤-
لە ناخی هەریەک لە ئێمەدا ، مەنفایەکی ناوەکیی هەیە کە دەرباز بوون لێی تەنها ئەو دەمەیە کە تەعبیری ئازادانەی تەواو بکەین لەوەی باوەڕمان پێی هەیە . 
 
 
-5-
" مرۆڤ ئازاد نییە ، ئەگەر خۆی بە ئازاد نەزانێت " ، سارتەر وا دەڵێت . 
 
 
 
-٦ –
دەکرێت هیجرەت ، بە تایبەتیش هیجرەتی عەرەب بۆ ئەوروپا ، "هێمایەک" بێت ، گەر ئەم هێمایە بکەینە قسە ، دەڵێین : "ئەوی دی"  خۆی دیوارەکەیە !
 
-7-
ئایا دیواری دابڕکار (الجدار العازل)  کولێرەیەکی ترە و لەو فڕنە دەرهێنراوە کە ناوی مۆدێرنەیە و ، واش گریمانە دەکرێت ئەم فڕنە بۆ ئەوە "دروستکرابێت" هەتا کێکی ئازادی و مافەکان ببرژێنێت ؟ 
 
 
8 –  
یاریکردن لە هەڵکەندنی گۆڕە عەرەبییەکان درێژەی کێشاوە . 
درێژترینی یارییەکانە لە مێژووی نوێدا .
لەم یاریکردنەشدا  "ئیگۆ – الأنا"  وا دەردەکەوێ کە ئارەزوویەکی ڕاماڵکەر و تەواو بێت بە ئاڕاستەی لاساییکردنەوەی سامپڵی  نمونەییدا . بۆ هەژموونی سەرتاپاگیریی و بە تایبەتیش لە فۆرمە سیاسییە دەسەڵاتگەراییەکەیدا .
لە پیادەکردنی ئەم ئارەزووەشدا 'ئیگۆ' وا خۆی نمایش دەکات کە لوتکەی گەمەیەکە و ، هاوزەمان ئەم گەمەیەش وەک لوتکەی کارەساتێک دەردەکەوێت. 
ئەمە سەرکەوتنێکە ، جگە لە هەرەس چی تر لە ئامێز ناگرێت . 
 
9 – 
زەمەن گەدەیەکی هەیە لە  لـم ، 
کەچی لە مێژوودا  ئاوێک نییە بەشی ئەوە بکات
تینوێتیی ئەم گەدەیە بشکێنێت .  
 
١٠ –
چەند نازدارە ئەو ژنە ڕۆژئاواییە بەعەرەبکراوەی :
کە بەژنی ئەو ، لە قامەتی – ئەلف –  دەچێت . 
 
 
١١ – 
هەروەها ، دەسەڵاتیش ، مێروولەی سیاسیی  خۆی هەیە . 
 
-12 –
هەتا ئێستاش ، ئازادی بۆ ڕێگەیەک دەگەڕێت بیگرێتە بەر 
بۆئەوەی بگاتە ئێمە ، 
لێ پێدەچێ هەتا ئێستا نەیدیبێتەوە ڕێگەیەک . 
 
 
13 – 
مێژوو هیچی وەبیر نایەتەوە 
ئەو هەنگاوانە نەبێت کە ڕێگەیان بۆ خۆی خۆشکرد . 
 
-14-
دوێنێ مێژوو کەوتبووە پێش خۆپیشاندانێک 
کە ئازادی و مافەکان ، دژ بە گەشەسەندنی زیندانەکان ، ڕێکیان خستبوو !
  
-15-
ئایدیۆلۆژیست ، هەمیشە ئەو پرسیارانە دەوروژێنێ
کە پێشتر وەڵامەکانیان دەزانێت ! 
 
-16-
مێژوو بە هەلاهەلابوونەوە  لەبەردەم گالیسکە تێكشکاوەکان و 
تەویلەکانی خۆی ڕادەوەستێ ، 
هەناسە هەڵدەکێشێت و دەپرسێت : 
ئەرێ ئەم دیمەنە کارەساتبارە شایانی سەرنجدانێک نییە 
گەرچی ڕاگوزەرانەش بێت 
سەرنجدانێک لەلایەن ئەوانەی بایەخ بە خوێندنەوە و نووسین ئەدەن ؟ 
ئەوەتانێ ئەو هەورەتریشقانەی 
کە ناو بە ناو بەردەبنەوە سەر ئەم تەویلانە ، 
ئەو هێلکە سەیرانە لە ئامێز دەگرن کە لە هێلکە ناچن ! 
لەوێ لەو تەویلانە ، 
گەلێ ڕاناوی بزر لەو کردارانەدا هەن کە سەربوردەی خۆیان دەنوسنەوە .
ڕێسای یەکەمیش لە نووسینەوەی ئەم سەربوردانە
 بریتییە لە جیاکردنەوەی تەواوی نێوان 
 ئەو زامانەی کە شارەکان دروستیان دەکەن و ، 
ئەو زامانەی کە گوند و ئاوایی و دارستانەکانیان دروستی دەکەن !
ئەوەتانێ هەورەبروسکەیەکی سوور 
لە نێوان چرکەساتێک و چرکەساتێکی تردا 
ئەو هەورە ڕەشانە دەبڕێت کە تەویلەکانیان داپۆشیوە ، 
لەوێدا ئاو ڕادەکات و ، شەویش جاڕی قەدەغەکردنی هاتوچۆ ئەدات !
 
17 – 
لەناو ئەبجەدییەتدا شەڕێکی سەرتاپاگیر هەیە :
پیتە بزوێنەکان  دژی پیتە نەبزوێنەکان و ، 
نیوەی ئەمانیش دەبنە هاوپەیمانی نیوەیەکی تری
ئەبجەدیاتێکی تر !
لە هەموو ئەمانەدا ئاسمان هێندە بەخشندەیە 
سۆز بۆ هەمووان دەکات ، شەوی هەمووان پیرۆز دەکا و ، 
نزای هەمووان گیرا دەکات ! 
ئەوە هەر ئومێدە کە تەنیایە و لە گۆشەیەکدا قەتیس ماوە ، 
ئەوە هەر تەنیا ئومێدە
 کە  یاوەرێکی  نییە جگە لە ئاییندەیەک کە ئەویش بێ یاوەرە !
 
 
-18-
غەزویەکی سەرتاپاگیریی  و ئاڵۆزی ئەلەکترۆنیی ، 
سەردەمێکی داگیرکردووە کە ئاسن  دەپۆشێت و خۆ بە ئاگر دەشوات . 
 هەر ئەم سەردەمە خۆیشی ڕێگەی داوە بەو ئەستێرانەی ،  ئێمە ڕووناک دەکەنەوە ،
 کە گەواڵە هەورەکان بکەنە مەتەرێز و بەیداخ .  
کەس وکار و هاوڕێیانیشی دەڵێن ؛ ئەم سەردەمە ،
 لە پاڵ دەستکەوتە گەورەکانیدا لە هەموو ئەو شتانەی 
کە پەیوەندییان بە دابەشکردنی زەمینەوە هەیە ، 
ئەوەندەشی نەماوە کە دەستکەوتە هەرە مەزنەکە بێنێتە دی : دابەشکردنی ئاسمان . 
بە پێی دوایین ئەو هەواڵانەی دزەیان کردووە ، 
دەنگۆی ئەوە هەیە کە پرۆسەکە لە قۆناغی کۆتایییدایە .  
 
-١٩-
ئەوەتانێ مۆدێرنەی ئەلەکترۆنیی ، مێژوویەکی تر دەنەخشێنێت ، پاش ئەوەی ئەم مێژووە لە دۆزەخی تۆمەت و گومان و ئەندێشە و ، هەروەها لە بەهەشتی ڕاناوە بزرەکاندا ، دەخرێتە سەر ئاگر و لێدەنرێت . 
ئەوە مێژوویەکی ترە : ئەوە شەکوایەکی حاڵە ،  بەردەوام ئاگر لە دژی کۆتەرەی دار دەیکات ،  شەکوایەکی بەردەوامە ، کۆتەرەی دار لە دژی تەور و مشارەکان دەیکات .  
کەچی سەیر لەوەدایە ، لەم هەموو ماجەرایەدا ، درەخت جێگەیەکی نییە  !
 
 
 
-٢٠-
لەم جیهانە نوێیەی ئێمەدا 
کەسێ نییە بڕوا بە شتەکان بکات
 یان چاوەڕێی 
هاتنەدیی شتێک بێت کە بڕوای پێیەتی ، 
جگە لەو کەسانەی کە بڕوایان بە موعجیزەکان هەیە . 
ئایا پیرۆزبایی لەم کەسانە بکەین ، 
یان بەزەییمان بە حاڵیاندا بێتەوە ؟
 
-٢١-
ماڵێک لە چەپی شەقامەکەدا 
ماڵێکی لای ڕاستی خۆی خوارد ، 
(دوێنێ ، هەمان شتیان وت ، بەڵام بە پێچەوانەوە) . 
خۆریش چاودێریی سفرەوخوانەکەی دەکرد ، 
هیچی نەگوت . 
خۆر ، ئاوابوو ، بەدوای خۆیدا کلکی ڕۆژهەڵاتنی بەکێش دەکرد . 
 
 
-٢٢-
پەتێک لە گیا ، 
گیایەک لە قوڕ . 
قوڕێکی شێلراو بە شەهوەتی داگیرکردن . 
 
 
-٢٣-
جیهانی "مۆدێرن" بە مانا مێژووییە دیارییکراوەکەی ، لە داڕمان و سەرەمەرگدایە . 
"پۆست مۆدێرنە" فۆرمێکە لە فۆرمەکانی ئەم  داڕمان – سەرەمەرگە !
ئەوەتانێ ، لە نێو ئەو تەڵە و داوانەدا هەرەس دێنێ و دەکەوێتە ئاویلکەوە 
کە خودی  خۆی دروستیان دەکات !
ئەوەتانێ "مرۆڤە مۆدێرنەکەی خۆی"  دەگەێنیت بە قۆناغێک 
تیایدا ئەوەی دەوترێت نابینرێت و ، 
ئەوەشی دەبینرێت ، ناوترێت !
 
 
-٢٤-
بڵێی گەیاندن لە کلتووری عەرەبیماندا  جۆرێک بێت لە وەهمگەرایی و ، 
فۆرمێکی تر بێت بۆ دووبارە کردنەوە ؟
بەتایبەت ئەم کلتوورەی ئێمە لە هەردوو لایەنی هەست و نەستەوە ، 
پشت بە کۆمەڵێک قەناعەتی ڕەگاژۆی پێشوەختە  دەبەستێت . 
چونکە کلتووری عەرەبییمان کلتووری وروژاندنی پرسیار و گەڕان و پێداچوونەوە نییە . بەڵکو کلتووری باوەڕە یەقینئامێزەکان و ، کلتووری وەڵامە پێشوەخت ئامادەکراوەکانە .
ئەمەش دەخوازێت چاوبگێڕینەوە بەوەی
 کە مەبەستمان چییە لە گەیاندن یاخود بەردەوامبوون و ،
 لەو ئامانج و هوودەیەشی کە چاوەڕێی وەدیهاتنی دەکەین .  
 
 
-٢٥-
وەرە پێشێ ئەی مانگی خۆشەویستی . 
تیروکەوانەکەت لەسەر ساپیتەی شەو دانێ و ، لەسەر لایەکی کەوانەکە بنوو . 
بەڵام ، تەنها "بە یەک چاوت بنوو" بۆ ئەوەی نەمریت ،  
هەر وەک هاوڕێکەت ؛ شاعیرێکی کۆنی عەرەب وا دەڵێت . 
 لێ بڵێیت ئەو خودی خۆی ، بزانێت چۆن نامرێت !
 
 
 
 
--------
سەرچاوە : ڕۆژنامەی (الحیاة)  ڕۆژی پێنجشەممە ٢٤ی مارسی ٢٠١٦ 
گۆشەی "مدارات" ی – ئەدۆنیس .